پاسخ: طبق نظر اکثر فقها نماز و روزه قضای پدر بر پسر بزرگ تر واجب است؛ یعنی بر پسر بزرگ تر واجب است نماز و روزه های فوت شده پدر را بعد از مرگش یا خود انجام دهد یا کسی را اجیر کند. البته برخی از مراجع نماز و روزه پدر و مادر هر دو را واجب می دانند.


باید توجه داشت که برخی از فقها می فرمایند این تکلیف (وجوب قضای نماز و روزه پدر یا پدر و مادر) حتی اگر پدر و مادر از روی نافرمانی نماز و روزه خود را نخوانند، نیز متوجه پسر بزرگتر است، اما برخی دیگر می فرمایند در چنین صورتی واجب نیست یا بهتر است که پسر بزرگتر قضا نماید.


به عنوان نمونه تعدادی از دیدگاههای فقهای عظام را در این باره از نظر می گذرانیم:


حضرت امام خمینی (ره):


اگر پدر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد، چنان چه از روى نافرمانى ترک نکرده و مى‏توانسته قضا کند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگش به جا آورد، یا براى او اجیر بگیرد. بلکه اگر از روى نافرمانى هم ترک کرده باشد واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزه‏اى را که در سفر نگرفته، اگر چه نمى‏توانسته قضا کند، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید، یا براى او اجیر بگیرد.

آیت الله اراکى (ره):


اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند، چنان چه از روى نافرمانى ترک نکرده‏اند و مى‏توانسته‏اند قضا کنند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگشان به جا آورد، یا براى آنان اجیر بگیرد. بلکه اگر از روى نافرمانى هم ترک کرده باشند، واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزه‏اى را که در سفر نگرفته‏اند، اگر چه نمى‏توانسته‏اند قضا کنند، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید، یا براى آنان اجیر بگیرد.


آیت الله مکارم شیرازی: بر پسر بزرگتر (یعنى بزرگترین پسرى که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نماز و روزه‏هایى که از پدر یا مادرش فوت شده و از روى نافرمانى نبوده و توانایى بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد بلکه اگر از روى نافرمانى هم ترک کرده باشد، بنا بر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند، هم چنین روزه‏اى را که در سفر نگرفته هر چند توانایى قضاى آن را پیدا نکرده، احتیاط آن است که پسر بزرگتر قضا نماید.


آیت الله سیستانى: اگر پدر نماز خود را به جا نیاورده باشد و مى‏توانسته است قضا کند، چنان چه از روى نافرمانى‏ترک نکرده باشد، بر پسر بزرگترش بنا بر احتیاط، واجب است‏.


آیت الله نورى: اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند و چنان چه مى‏توانسته‏اند قضا کنند، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها به جا آورد، یا براى آنها اجیر بگیرد و نیز روزه‏اى که در سفر نگرفته‏اند، اگر چه نمى‏توانسته‏اند قضا کنند، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید، یا براى آنها اجیر بگیرد و قضاى نماز و روزه‏اى که پدر و مادر از روى طغیان و تمرّد به جا نیاورده‏اند بر پسر بزرگتر واجب نیست. این حکم در باره پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود.



آیت الله خامنه ای در پاسخ به این سؤال که: پدرى همه اعمال عبادى خود را عمداً انجام نداده است، آیا بر پسر بزرگ قضاى همه نمازها و روزه‏هایى را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال مى‏رسد، واجب است؟، فرمودند: اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغیان باشد، قضاى آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولى در این صورت هم احتیاط در قضاى آنها ترک نشود.[1]

[1] توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 761، م 1390.